Merhabalar,

Uzun süredir yazmak istediğim platformumuz Çizgisiz Defter’de ilk olarak gözle göremediğimiz unsurlardan söz etmek istedim. Sözü uzatmadan konuya giriş yapmak isterim.

Fizikte elektromanyetik radyasyon, elektromanyetik alanın dalgalarını (veya onların kuantlarını, fotonlarını) ifade eder ve uzayda yayılırlar. Radyo dalgaları, mikrodalgalar, kızılötesi (gorunur ışık), ultraviyole, röntgen ve gama ışınlarını içerirler.

Çevremizdeki çeşitli elektromanyetik alanlardan dolayı sürekli radyasyona maruz kalıyoruz. Bu alanlar kökenlerine göre doğal, yerli veya endüstriyel şeklindedir. Yazımda düşük dalga boyuna sahip olan optik ışınımları inceleyeceğiz.

Optik Işınımları

Işık, bir foton demeti ya da elektromanyetik dalga olarak görülebilir. Bu fotonların enerjileri, frekansları arttığında -dolayısıyla dalga boyları azaldığında- artmaktadır.

Güneş radyasyonundan bahsedecek olursak Güneş’ten gelen termonükleer reaksiyonla üretilen enerji, uzayda elektromanyetik dalgalar şeklinde yayılır. Dünya’ya ulaşan bu Güneş enerjisi, Dünya sistemindeki bilinen her fiziksel ve biyolojik enerji döngüsünü yönlendirir.

Güneş aslında Dünya’dan 150 milyon km uzaklıkta bulunan ve Dünya’mıza çarpan enerjiden 2.3 milyar kat daha fazla enerji yayan dev bir füzyon reaktörüdür.

Güneş, güneş sistemimizin bilinen en büyük enerji kaynağıdır. Güneş esas olarak görünür ve kızıl ötesi spektrumda olsa da diğer tüm dalga boylarında da ışık yayar. Aslında güneş radyasyonunun çeşitli bileşenleri zemin seviyesinde alınır. Bu radyasyon tiplerini aşağıdaki biçimde sıralayabiliriz:

• Güneş’ten gelen veya engeller tarafından yayılacak veya yayılacak doğrudan radyasyon
• Atmosferde bulunan farklı gazların yaydığı radyasyon

Güneş ışınımı 300 GHz’in ötesinde çok zayıftır. Yerden emme hatları arasındaki spektral alanlar (özellikle oksijen ve su buharı nedeniyle) frekans arttıkça gittikçe daha az şeffaf olan birkaç pencere oluştururlar. Lazerler, ortam aydınlatmaları, ekranlar, hepsi birer optik kaynaktır.

Günlük yaşamımızda mevcut olan elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanların dört kaynağı vardır: doğal, evsel, endüstriyel, bilimsel ve tıbbi.

Doğal radyasyon kaynakları sürekli birkaç Gigahertz (GHz) arasında uzanan ve insanların bulunduğu elektromanyetik ortamda yer alan çok geniş bir bant spektrumunu kapsar. Doğal radyasyon kaynakları, kalıcı varlık (Bkz. İyonosfer) veya çevremizde yüklü parçacıkların oluşturulması (Bkz. Bazı elektrostatik deşarjlarda triboelektrik etki) tarafından üretilen çeşitli fiziksel mekanizmalardan kaynaklanır. Atmosferik ve galaksilerden yayılan radyo dalgaları da doğal radyasyon kaynakları arasında gösterilir.

Kendi ev ortamımızda genellikle elektriğin her türlü formunda alanlara maruz kalırız. Böylece hepimiz elektrik şebekeleri tarafından üretilen 50 Hz’deki elektromanyetik alanlara maruz kalıyoruz. Bu bağlamda bize etki eden cihazları aşağıdaki biçimde sıralayabiliriz:

• Çamaşır makineleri, tıraş makineleri, elektrikli süpürgeler gibi motorlarının etkisiyle EM alan yayan cihazlar
• Konvektörler, elektrikli ocaklar, elektrikli kapaklar
• Televizyon setleri, aydınlatmalar vb. termoelektrik cihazlar
• Televizyon, uzaktan kumandalar, telsiz telefonlar, radar (Telekomünikasyon)

Mobil telefon şebekelerinin baz istasyonları, iletişim trafiğinin yoğunluğuna bağlı olarak çok değişken güç değerleri yayar. Gerçekten de yüksek trafik dönemlerinde yalnızca bir antenin 200 ve 300 Watt arasında görünen bir güç yayması nadir değildir. Direklere veya binalara yerleştirilen bu baz istasyonlarının antenleri elektromanyetik rahatsızlıkları sınırlamak için tercih edilen bir yönde dalgalar yayar.

Radarlarda, medikal elektronik cihazlarda da radyasyondan söz edebiliriz.

Böylece özetleyerek aslında hiç görmediğimiz ama sürekli etrafımızda olan elektromanyetik dalgalardan bahsetmiş olduk ve yaydığı radyasyonu birkaç örnekle inceledik. Yazarken çok keyif aldığım bu yazıyı memnuniyetle okuyacağınızı umar, güzel vakit geçirmenizi dilerim.

Kaynakça

De Fornel, F., & Favennec, P. N. (Eds.). (2013). Measurements using optic and RF waves. John Wiley & Sons.